Erişkin Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu, çocukluk döneminde başlayan ve yaşam boyu etkilerini sürdürebilen, nöropsikiyatrik bir sorundur. Günümüzde yapılan genetik, kalıtım ve beyin görüntüleme araştırmaları, DEHB'nin biyolojik kökenlerini ortaya koyarak, bu bozukluğun karmaşıklığını daha iyi anlamamıza yardımcı olmaktadır. Ancak sosyal-kültürel faktörler ve eşlik eden psikiyatrik bozukluklar, DEHB'nin tanısını ve tedavisini zorlaştırabilir.
DEHB'nin Yaygınlığı ve Belirtileri
Araştırmalar, çocukluk döneminde DEHB'nin toplumda yaklaşık %8 oranında görüldüğünü; ergenlik döneminde bu oranın %6’ya; erişkinlikte ise %4’e düştüğünü göstermektedir. Çocuklarda hiperaktivite ve dürtüsellik daha belirgin olduğu için tedaviye erken başvuru sağlanırken, erişkinlikte dikkat eksikliği, kötü zaman yönetimi, iş yerinde verimsizlik, yoğun öfke atakları ve dürtüsel davranışlar ön plana çıkmaktadır.
Erişkin DEHB'si, günlük yaşamı ve kişisel ilişkileri olumsuz etkileyerek; işe başlayamama, görevleri tamamlayamama, stresle baş edememe gibi sorunlara yol açar. Bu bozukluğun, erken çocukluk döneminde erkeklerde daha sık gözlemlenmesine karşın, erişkinlikte cinsiyet oranlarının 1:1’e yaklaşması, kadınların dikkat eksikliği belirtilerini içselleştirip daha sessiz seyretmesiyle ilişkilendirilebilir.
Eşlik Eden Psikiyatrik Bozukluklar
DEHB, sıklıkla diğer ruhsal bozukluklarla birlikte seyreder. Çocukluk ve erişkinlerde en sık karşılaşılan eş tanılar arasında; karşıt olma-durum bozukluğu, davranış bozuklukları, anksiyete bozuklukları (panik, obsesif-kompulsif, tik bozukluğu), depresyon, distimi ve bipolar bozukluk yer alır. Bu eşlik eden bozukluklar, tedavi sürecini daha karmaşık hale getirse de, bütüncül yaklaşımlar sayesinde yönetilebilir.
Tedavi Yöntemleri
Erişkin DEHB tedavisi, bireyin yaşamının karmaşıklığı göz önünde bulundurularak kapsamlı bir yaklaşım gerektirir. Tedavi planı genel olarak iki ana bileşene dayanır:
1. İlaç Tedavisi
DEHB'nin nörobiyolojik temelini hedef alan ilaç tedavileri, özellikle dikkat eksikliği, organize olamama ve dürtüsellik gibi belirtilerin azaltılmasında etkili olur. Erişkinlerde, tedavi planı kişiye özel olarak, varsa eşlik eden ruhsal bozukluklar da göz önünde bulundurularak düzenlenmelidir.
2. Psikoterapi
Yapılandırılmış bilişsel davranışçı terapi (BDT) gibi psikoterapiler, bireyin olumsuz düşünce kalıplarını değiştirmesine, görev yönetimi ve problem çözme becerilerini geliştirmesine yardımcı olur. Psikoterapi, yalnızca DEHB belirtilerinin hafifletilmesinde değil, aynı zamanda kişinin özgüvenini artırarak yaşam kalitesini yükseltmede de önemli rol oynar.
Erişkin Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu, yaşamın her alanında etkilerini gösteren kronik bir durumdur. Erken tanı ve multidisipliner tedavi yaklaşımları, DEHB'nin getirdiği zorlukların üstesinden gelinmesinde kilit rol oynar. Hem ilaç tedavisi hem de yapılandırılmış psikoterapiler sayesinde, DEHB'li bireyler iş, aile ve sosyal yaşamlarında daha işlevsel ve tatmin edici bir yaşam sürdürebilir. Eğer siz veya tanıdığınız bir kişi bu belirtileri yaşıyorsa, profesyonel yardım almak yaşam kalitenizi artırmada önemli bir adım olacaktır.